Артыкул: Шайкоў, В., Лукашэвіч, А. Полацкі кадэцкі корпус і яго выхаванцы / В. Шайкоў, А. Лукашэвіч // Беларускі гістарычны часопіс. — 1999. — № 4. — С. 45–51.

Анатацыя: Артыкул гісторыкаў Васіля Іванавіча Шайкова і Андрэя Міхайлавіча Лукашэвіча прысвечаны гісторыі стварэння і дзейнасці Полацкага кадэцкага корпуса. Узнікненне гэтай вучэбнай установы непасрэдна звязана з Полацкай езуіцкай акадэміяй. У 1820 г. акадэмія, якой прысвечаны асобны артыкул В.І. Шайкова, была зачынена. На яе месцы было арганізавана вышэйшае піярскае вучылішча, што праіснавала да 1830 г. Выкладчыкі вучылішча падтрымлівалі цесныя творчыя сувязі з Віленскім універсітэтам: Полацк наведаў вядомы гісторык Іяхім Лялевель, а некалькі полацкіх выкладчыкаў належалі да руху філаматаў. У 1830 г. вышэйшае піярскае вучылішча ў Полацку было закрыта як «культурны цэнтр польскай цывілізацыі», а на яго месцы, г.зн. у былых езуіцкіх карпусах, пачаў дзейнічаць кадэцкі корпус.

Артыкул: Шайкоў, В. Полацкая езуіцкая акадэмія (1812–1820 гг.) / В. Шайкоў // Беларускі гістарычны часопіс. — 1995. — № 4. — С. 73–82.

Анатацыя: Артыкул гісторыка Васіля Іванавіча Шайкова, колішняга загадчыка кафедры гісторыі і сацыялогіі Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта, прысвечаны абставінам узнікнення, дзейнасці і скасавання Полацкай езуіцкай акадэміі. Падзеі разглядаюцца ў кантэксце ўзаемаадносін паміж свецкай і духоўнай уладамі. Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай Расійская імперыя адчувала неабходнасць у падтрымцы насельніцтва. Каталіцкае і ўніяцкае духавенства не толькі не спяшалася з прыняццем прысягі, але і стала ў апазіцыю да царскага ўрада. Выключэннем былі езуіты, якія першымі прынеслі прысягу на вернасць Кацярыне ІІ і пачалі актыўную прапагандысцкую дзейнасць ў падтрымку самаўладдзя. Імператрыца ўбачыла ў Таварыстве Іісуса патэнцыйную апору, да таго ж яна была ў захапленні ад наладжанай езуітамі сістэмы адукацыі.

Артыкул: Марзалюк, І.А. Місіянерская дзейнасць праваслаўнай царквы ў сярэднявеччы на землях Заходняй Беларусі і Літвы і яе наступствы / І.А. Марзалюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. — 2003. — № 4 (16). — С. 8–14.

Анатацыя: Артыкул Ігара Аляксандравіча Марзалюка прысвечаны місіянерскай дзейнасці праваслаўнай царквы ў балцкім асяроддзі ў эпоху сярэднявечча. На падставе пісьмовых і археалагічных крыніц аўтар паказвае наяўнасць значнай праслойкі усходнеславянскага праваслаўнага («русінскага») баярства на землях Заходняй Беларусі і Літвы. Аўтар прыходзіць да высновы, што пасля ўтварэння Вялікага Княства Літоўскага ў ХІІІ–ХIV стст. працэс усходнеславянскай каланізацыі і місіянерскай дзейнасці праваслаўнай царквы на ўласна літоўскіх землях працягваўся. Пры гэтым прыняцце балтамі праваслаўя садзейнічала іх асіміляцыі.

Артыкул: Заяц, Ю.А. Да праблемы распаўсюджвання хрысціянства на Беларусі / Ю.А. Заяц // Матэрыялы па археалогіі Беларусі. — 2013. — Вып. 24. Даследаванне сярэдневяковых старажытнасцей Цэнтральнай Беларусі (памяці Ю.А. Заяца). — С. 12–17.

Анатацыя: Пытанне хрысціянізацыі Беларусі ўваходзіла ў кола навуковых інтарэсаў гісторыка і археолага Юрыя Афанасьевіча Заяца. У 1998 г. быў апублікаваны яго навукова-папулярны артыкул «Распаўсюджванне хрысціянства на беларускіх землях», дзе ўтрымлівалася крытыка папулярных ідэалагізаваных поглядаў на распаўсюджванне хрысціянскай рэлігіі на Беларусі. Навукова-папулярны фармат і невялікі аб’ём згаданага артыкула не дазволіў Ю.А. Заяцу падрабязна аргументаваць уласныя меркаванні, таму некаторыя сцверджанні аўтара былі толькі пазначаны. Публікуемы зараз артыкул Ю.А. Заяца «Да праблемы распаўсюджвання хрысціянства на Беларусі» з’яўляецца грунтоўным навуковым даследаваннем.

Артыкул: Кароткі, У.Г. Мялецій Сматрыцкі ў дакументах яго часу. (Да 350-годдзя з дня смерці) / У.Г. Кароткі // Весці Акадэміі навук БССР. Серыя грамадскіх навук. — 1983. — № 5. — С. 111–117.

Анатацыя: Мялецій Сматрыцкі нарадзіўся на Падоллі ў сям’і Герасіма Сматрыцкага, першага рэктара Астрожскай калегіі. Ён скончыў Астрожскую калегію, Віленскую езуіцкую акадэмію, слухаў лекцыі ў Лейпцыгскім, Вітэнбергскім і Нюрнбергскім універсітэтах. Доўгі час Мялецій правёў на Беларусі і ў Літве. Ён стаў адным з заснавальнікаў стылю барока ў культуры Беларусі і Украіны. Многія яго творы былі накіраваны на абарону праваслаўя ад нападкаў каталіцкай і ўніяцкай цэркваў.

Артыкул: Прашковіч, М.І. «Лямент...» на смерць Лявона Карповіча / М.І. Прашковіч // Весці Акадэміі навук БССР. Серыя грамадскіх навук. — 1974. — № 1. — С. 121–129.

Анатацыя: У артыкуле ўпершыню даследуецца малавядомы твор першай паловы ХVII ст. — «Лямент...» на смерць Лявонція Карповіча. Смерць Лявонція Карповіча стала толькі падставай для напісання твора, а прычынай яго стварэння была складаная рэлігійная барацьба, якая пачалася на беларускіх землях у сувязі з Брэсцкай уніяй 1596 г. У «Ляменце...» адлюстраваліся асноўныя супярэчнасці эпохі, звязаныя з рэлігійна-палітычнай барацьбой прыхільнікаў і праціўнікаў царкоўнай уніі. Падкрэсліваецца, што па сваіх мастацкіх якасцях гэты вялікі паэтычны твор не мае сабе роўных у сілабічнай паэзіі ХVI — першай паловы ХVII ст. і нават можа спаборнічаць з вершамі Сімяона Полацкага.

Артыкул: Грыцкевіч, А.П. Рэлігійнае пытанне і знешняя палітыка царызму перад падзеламі Рэчы Паспалітай / А.П. Грыцкевіч // Весці Акадэміі навук БССР. Серыя грамадскіх навук. — 1973. — № 6. — С. 62–71.

Анатацыя: На Беларусі ў другой палове ХVIII ст. у якасці барацьбітоў за праваслаўе выступалі расійскі ўрад, яго стаўленік Георгій Каніскі і нешматлікая праваслаўная дробная шляхта. Апошняя дабівалася аднолькавых з каталіцкай шляхтай палітычных правоў, але з-за малалікасці і палітычнай слабасці адыгрывала другарадную ролю ў Слуцкай канфедэрацыі. Беларускай праваслаўнай шляхты нават не хапіла на стварэнне самастойнай канфедэрацыі. Удзел у канфэдэрацыі істотна не змяніў яе палітычнага становішча.