Назва: Чараўко, В. У. Пахавальныя помнікі Беларускага Падзвіння XIV–XVIII стагоддзяў : аўтарэферат дысертацыі … канд. гіст. навук: 07.00.06 — археалогія / В. У. Чараўко ; Інстытут гісторыі НАН Беларусі. — Мінск, 2019. — 26 с.

РЭЗЮМЭ: Чараўко Віктар Уладзіміравіч, «Пахавальныя помнікі Беларускага Падзвіння XIV–XVIII стагоддзяў».
Ключавыя словы: пахавальны помнік ХIV–ХVIII стст., Беларускае Падзвінне, пахаванне, пахавальны комплекс, могільнік, пахавальны абрад, пахавальны інвентар.

Мэта работы: характарыстыка пахавальных помнікаў Беларускага Падзвіння XIV–XVIII стст. як матэрыяльнага ўвасаблення пахавальнага абраду насельніцтва рэгіёна.

Метады даследавання. Метадалагічны падмурак даследавання склалі прынцыпы гістарызму, аб’ектыўнасці і сістэмнасці. Даследаванне праводзілася з дапамогай метадаў і прыёмаў палявой (візуальная разведка, фотафіксацыя, раскопкі) і камеральнай (стратыграфічны метад) археалогіі, спецыяльных гістарычных (гісторыка-параўнаўчы, гісторыка-генетычны), міждысцыплінарных (картаграфічны, статыстычны) і агульнанавуковых (аналіз, сінтэз, параўнанне, абагульненне, індукцыя, дэдукцыя, класіфікацыя, фармалізацыя, сістэмны, гістарычны) метадаў.

Атрыманыя вынікі і іх навізна. Упершыню ў выніку сістэматызацыі звестак аб пахавальных помніках Беларускага Падзвіння ХIV–ХVIII стст. праведзена картаграфаванне могільнікаў і вызначана сувязь іх тэрытарыяльнага размеркавання з пасяленчай структурай. Распрацавана дэталёвая класіфікацыя пахавальных помнікаў, вылучаны іх катэгорыі і віды. Прасочаны асаблівасці пахавальных помнікаў сельскага і гарадскога насельніцтва Беларускага Падзвіння ХIV–ХVIII стст. і храналагічныя змены ў іх развіцці. Прадстаўлена класіфікацыя інвентару пахавальных помнікаў рэгіёна з вылучэннем асобных груп, катэгорый і відаў. Вылучаны фактары развіцця пахавальных помнікаў ХIV–ХVIII стст. Рэканструяваны пахавальны абрад сельскага і гарадскога насельніцтва Беларускага Падзвіння ХІV–ХVІІІ стст. і прасочана яго развіццё.

Артыкул: Штыхаў, Г. В. Гарбарнае рамяство старажытнага Полацка / Г. В. Штыхаў // Весці Акадэміі навук Беларускай ССР. Серыя грамадскіх навук. — 1961. — № 3. — С. 63–73.

Анатацыя: Артыкул вядомага беларускага археолага і гісторыка Георгія Васільевіча Штыхава (14.07.1927–02.03.2018) прысвечаны гарбарнаму рамяству старажытнага Полацка — аднаму з самых старадаўніх рамёстваў аднаго з самых старажытных гарадоў усходніх славян. Гэта другая навуковая публікацыя Г.В. Штыхава. Яна напісана на аснове матэрыялаў, атрыманых у час археалагічных раскопак Полацка 1957–1961 гг. Аўтар разглядае гісторыю і гістарыяграфію вывучэння гарбарнага рамяства, характарызуе наменклатуру знаходак са скуры і дае яе тыпалогію. Прыцягнуўшы матэрыялы раскопак іншых гарадоў Старажытнай Русі, выкарыстаўшы этнаграфічныя паралелі і выяўленчыя крыніцы, Г.В. Штыхаў падрабязна апісвае этапы тэхналагічнага працэсу атрыманне юхту — адмочку, заленне, мяздрэнне, прамыўку, абяззольванне, мякчэнне, дубленне, афарбоўку, змазванне дзёгцем, прыводзіць даныя хімічнага аналізу ўзораў скуры, дае характарыстыку дзвюх гарбарных майстэрняў, адкрытых у Полацку (адна датуецца ХІІ, другая — ХІІІ стст.).

Артыкул: Шайкоў, В., Лукашэвіч, А. Полацкі кадэцкі корпус і яго выхаванцы / В. Шайкоў, А. Лукашэвіч // Беларускі гістарычны часопіс. — 1999. — № 4. — С. 45–51.

Анатацыя: Артыкул гісторыкаў Васіля Іванавіча Шайкова і Андрэя Міхайлавіча Лукашэвіча прысвечаны гісторыі стварэння і дзейнасці Полацкага кадэцкага корпуса. Узнікненне гэтай вучэбнай установы непасрэдна звязана з Полацкай езуіцкай акадэміяй. У 1820 г. акадэмія, якой прысвечаны асобны артыкул В.І. Шайкова, была зачынена. На яе месцы было арганізавана вышэйшае піярскае вучылішча, што праіснавала да 1830 г. Выкладчыкі вучылішча падтрымлівалі цесныя творчыя сувязі з Віленскім універсітэтам: Полацк наведаў вядомы гісторык Іяхім Лялевель, а некалькі полацкіх выкладчыкаў належалі да руху філаматаў. У 1830 г. вышэйшае піярскае вучылішча ў Полацку было закрыта як «культурны цэнтр польскай цывілізацыі», а на яго месцы, г.зн. у былых езуіцкіх карпусах, пачаў дзейнічаць кадэцкі корпус.

Артыкул: Шайкоў, В. Полацкая езуіцкая акадэмія (1812–1820 гг.) / В. Шайкоў // Беларускі гістарычны часопіс. — 1995. — № 4. — С. 73–82.

Анатацыя: Артыкул гісторыка Васіля Іванавіча Шайкова, колішняга загадчыка кафедры гісторыі і сацыялогіі Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта, прысвечаны абставінам узнікнення, дзейнасці і скасавання Полацкай езуіцкай акадэміі. Падзеі разглядаюцца ў кантэксце ўзаемаадносін паміж свецкай і духоўнай уладамі. Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай Расійская імперыя адчувала неабходнасць у падтрымцы насельніцтва. Каталіцкае і ўніяцкае духавенства не толькі не спяшалася з прыняццем прысягі, але і стала ў апазіцыю да царскага ўрада. Выключэннем былі езуіты, якія першымі прынеслі прысягу на вернасць Кацярыне ІІ і пачалі актыўную прапагандысцкую дзейнасць ў падтрымку самаўладдзя. Імператрыца ўбачыла ў Таварыстве Іісуса патэнцыйную апору, да таго ж яна была ў захапленні ад наладжанай езуітамі сістэмы адукацыі.

Артыкул: Марзалюк, І.А. Місіянерская дзейнасць праваслаўнай царквы ў сярэднявеччы на землях Заходняй Беларусі і Літвы і яе наступствы / І.А. Марзалюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. — 2003. — № 4 (16). — С. 8–14.

Анатацыя: Артыкул Ігара Аляксандравіча Марзалюка прысвечаны місіянерскай дзейнасці праваслаўнай царквы ў балцкім асяроддзі ў эпоху сярэднявечча. На падставе пісьмовых і археалагічных крыніц аўтар паказвае наяўнасць значнай праслойкі усходнеславянскага праваслаўнага («русінскага») баярства на землях Заходняй Беларусі і Літвы. Аўтар прыходзіць да высновы, што пасля ўтварэння Вялікага Княства Літоўскага ў ХІІІ–ХIV стст. працэс усходнеславянскай каланізацыі і місіянерскай дзейнасці праваслаўнай царквы на ўласна літоўскіх землях працягваўся. Пры гэтым прыняцце балтамі праваслаўя садзейнічала іх асіміляцыі.

Артыкул: Заяц, Ю.А. Да праблемы распаўсюджвання хрысціянства на Беларусі / Ю.А. Заяц // Матэрыялы па археалогіі Беларусі. — 2013. — Вып. 24. Даследаванне сярэдневяковых старажытнасцей Цэнтральнай Беларусі (памяці Ю.А. Заяца). — С. 12–17.

Анатацыя: Пытанне хрысціянізацыі Беларусі ўваходзіла ў кола навуковых інтарэсаў гісторыка і археолага Юрыя Афанасьевіча Заяца. У 1998 г. быў апублікаваны яго навукова-папулярны артыкул «Распаўсюджванне хрысціянства на беларускіх землях», дзе ўтрымлівалася крытыка папулярных ідэалагізаваных поглядаў на распаўсюджванне хрысціянскай рэлігіі на Беларусі. Навукова-папулярны фармат і невялікі аб’ём згаданага артыкула не дазволіў Ю.А. Заяцу падрабязна аргументаваць уласныя меркаванні, таму некаторыя сцверджанні аўтара былі толькі пазначаны. Публікуемы зараз артыкул Ю.А. Заяца «Да праблемы распаўсюджвання хрысціянства на Беларусі» з’яўляецца грунтоўным навуковым даследаваннем.

Артыкул: Кароткі, У.Г. Мялецій Сматрыцкі ў дакументах яго часу. (Да 350-годдзя з дня смерці) / У.Г. Кароткі // Весці Акадэміі навук БССР. Серыя грамадскіх навук. — 1983. — № 5. — С. 111–117.

Анатацыя: Мялецій Сматрыцкі нарадзіўся на Падоллі ў сям’і Герасіма Сматрыцкага, першага рэктара Астрожскай калегіі. Ён скончыў Астрожскую калегію, Віленскую езуіцкую акадэмію, слухаў лекцыі ў Лейпцыгскім, Вітэнбергскім і Нюрнбергскім універсітэтах. Доўгі час Мялецій правёў на Беларусі і ў Літве. Ён стаў адным з заснавальнікаў стылю барока ў культуры Беларусі і Украіны. Многія яго творы былі накіраваны на абарону праваслаўя ад нападкаў каталіцкай і ўніяцкай цэркваў.