Статьи

Чараўко, В. Альтэрнатыўныя гісторыі

Чараўко, В. Альтэрнатыўныя гісторыіАртыкул: Чараўко, В. Альтэрнатыўныя гісторыі / В. Чараўко // Маладосць. — 2017. — № 5. — С. 127–131.

Анатацыя: Гэта не навуковы артыкул, а падборка студэнцкіх «перлаў». У 2017 г. у літаратурна-мастацкім часопісе «Маладосць» з’явілася рубрыка «ГістФакт», напоўніць якую запрасілі выкладчыкаў і студэнтаў гістарычных факультэтаў Беларусі. Так і пабачыла свет частка калекцыі смешных памылак, збіраць якую я пачаў ці не з першага дня працы. Студэнцкія «перлы» — не шараговыя апіскі ці агаворкі. Гэта такія памылкі, якія надаюць тэксту новыя сэнсавыя адценні, спараджаюць нечаканыя асацыяцыі, малюючы цэлы ўяўны сусвет. У выпадку студэнта-гісторыка — альтэрнатыўную гістарычную рэальнасць.

Чараўко, В.У. Раскопкі Міхаіла Кусцінскага ў Лепельскім павеце і познесярэдневяковыя курганныя пахаванні Беларускага Падзвіння

Чараўко В.У. Раскопкі Міхаіла Кусцінскага ў Лепельскім павецеАртыкул: Чараўко, В. У. Раскопкі Міхаіла Кусцінскага ў Лепельскім павеце і познесярэдневяковыя курганныя пахаванні Беларускага Падзвіння / В. У. Чараўко // VIII Лепельскія чытанні : матэрыялы навукова-практычнай канферэнцыі, Лепель, 19 кастрычніка 2018 г. / пад рэд. Я. А. Грэбеня. — Мінск : ІВЦ Мінфіна, 2019. — С. 38–46.

Анатацыя: У археалагічнай літаратуры маюцца звесткі аб пяці познесярэдневяковых курганных пахаваннях на тэрыторыі Беларускага Падзвіння. Крытычны разгляд паведамленняў аб іх дазваляе ўпэўнена казаць толькі аб адным такім помніку — кургане з манетай другой паловы ХVI ст. каля в. Забалоцце Лепельскага раёна. Звяртае ўвагу тое, што ў ходзе маштабных даследаванняў найноўшага часу на Беларускім Падзвінні курганных пахаванняў ХIV–ХVIII стст. выяўлена не было. Адзінкавасць курганнага пахавання ХVI ст. каля в. Забалоцце не дазваляе абгрунтавана вылучыць познесярэдневяковыя курганы ў асобную катэгорыю сельскіх пахавальных помнікаў Беларускага Падзвіння ХIV–ХVIII стст. Пры гэтым выпадкі выяўлення познесярэдневяковых курганоў на беларускіх землях увогуле маюць адзінкавы характар. Паказальна, што даціроўка кургана каля в. Забалоцце і храналогія помнікаў, прыналежнасць якіх да познесярэдневяковых курганных пахаванняў пастаўлена пад пытанне, не выходзіць за межы другой паловы ХVI ст.

Чараўко, В.У. Навуковая камунікацыя археолагаў — даследчыкаў Беларусі ў ХІХ ст.: спецыфіка, формы, развіццё (на прыкладзе вывучэння познесярэдневяковых пахавальных помнікаў Падзвіння)

Чараўко В.У. Навуковая камунікацыя археолагаў - даследчыкаў Беларусі ў ХІХ ст.Артыкул: Чараўко, В. У. Навуковая камунікацыя археолагаў — даследчыкаў Беларусі ў ХІХ ст.: спецыфіка, формы, развіццё (на прыкладзе вывучэння познесярэдневяковых пахавальных помнікаў Падзвіння) / В. У. Чараўко // Устойчивое развитие экономики: международные и национальные аспекты [Электронный ресурс] : электронный сб. статей IV Международной научно-практической online-конференции, Новополоцк, 26 ноября 2020 г. — Новополоцк, 2020. — 1 электрон. опт. диск (CD-ROM). — С. 550–557.

Анатацыя: У канцы ХVIII – сярэдзіне 60-х гг. ХІХ ст. былі зроблены першыя крокі ў археалагічным вывучэнні Беларусі. Яны ўвасобіліся ў зборы інфармацыі аб помніках, іх апісанні і інтэрпрэтацыі, невялікіх раскопках, публікацыі матэрыялаў даследаванняў. У першай палове ХІХ ст. вывучэнне не насіла сістэмнага характару і ажыццяўлялася сіламі даследчыкаў-аматараў. Навуковая камунікацыя паміж імі ажыццяўлялася праз асабістае ліставанне і не была абавязковай. Адкрыцці і напрацоўкі станавіліся вядомымі грамадскасці ў лепшым выпадку праз дзесяцігоддзі, пасля публікацыі кніг.

Чараўко, В.У. Развіццё каменных надмагілляў Беларускага Падзвіння ХIV–ХVIII стст.

Чараўко В.У. Развіццё каменных надмагілляў Беларускага ПадзвінняАртыкул: Чараўко, В. У. Развіццё каменных надмагілляў Беларускага Падзвіння ХIV–ХVIII стст. / В. У. Чараўко // Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў : зб. навук. арт. Вып. 2 / гал. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2021. — С. 744–746.

Анатацыя: Адметнасцю сельскіх познесярэдневяковых могілак Беларускага Падзвіння з’яўляюцца каменныя надмагіллі. Яны характэрны менавіта для сельскіх могілак і не сустракаюцца на гарадскіх некропалях, што ўказвае на народную традыцыю іх вырабу. Каменныя надмагіллі дайшлі да нас не ў тым выглядзе, у якім былі створаны. Яны часткова схаваны пад дзёранам, часткова парушаны людзьмі і дрэвамі.

Археалагічнае вывучэнне шэрагу могілак ХIV–ХVIII стст. дазваляе казаць аб развіцці каменных надмагілляў у межах пазначанага перыяду. Для ХIV–ХVI стст. былі характэрны надмагіллі як у выглядзе суцэльных валунных вымастак, так і ў выглядзе абкладак магілы па перыметры. Не пазней за ХVI ст. з’явіліся каменныя надмагільныя крыжы. У ХVII–ХVIII стст. вымасткі зніклі, абкладкі працягнулі існаваць. Пераважна яны вырабляліся з камянёў меншых памераў, што можна патлумачыць імкненнем да змяншэння высілкаў.

Чараўко, В.У. Парушэнне пахаванняў і пахавальная практыка сельскага насельніцтва Беларускага Падзвіння позняга сярэднявечча — ранняга новага часу

Чараўко В.У. Парушэнне пахаванняў і пахавальная практыкаАртыкул: Чараўко, В. У. Парушэнне пахаванняў і пахавальная практыка сельскага насельніцтва Беларускага Падзвіння позняга сярэднявечча — ранняга новага часу / В. У. Чараўко // Романовские чтения-13 : сб. статей Междунар. науч. конф., посвящ. 105-летию МГУ им. А. А. Кулешова, Могилев, 25–26 октября 2018 г. / под общ. ред. А. С. Мельниковой. — Могилев : МГУ им. А. А. Кулешова, 2019. — С. 122–123.

Анатацыя: У артыкуле разгледжаны прыклады парушэння пахавальных помнікаў Беларускага Падзвіння ХIV–ХVIII стст. Адзначана, што на сельскіх могільніках Дубраўка, Жарнасекава, Клешчына парушэнне ранейшых пахаванняў адбывалася мэтанакіравана для ажыццяўлення падпахаванняў дзяцей і было адметнасцю пахавальнай практыкі.

Чараўко, В.У. Асаблівасці пахавальнай практыкі насельніцтва Полацка ў ХVII ст.

Чараўко В.У. Асаблівасці пахавальнай практыкі насельніцтва ПолацкаАртыкул: Чараўко, В. У. Асаблівасці пахавальнай практыкі насельніцтва Полацка ў ХVII ст. / В. У. Чараўко // Сімяон Полацкі: светапогляд, грамадска-палітычная і літаратурная дзейнасць: да 390-годдзя Сімяона Полацкага : матэрыялы V Міжнароднай навуковай канферэнцыі, Полацк, 21–22 лістапада 2019 г. — Мінск : Нацыянальная бібліятэка Беларусі, 2019. — С. 228–237.

Анатацыя: У ХVII стст. месцам апошняга спачыну палачан пераважна станавіліся грунтавыя некропалі. Прадстаўнікоў гарадской вярхушкі маглі хаваць пад падлогай драўляных ці ў скляпах мураваных храмаў, вышэйшае духавенства — у нішах, зробленых у храмавых сценах. Пажаданні мяшчан адносна абставін ўласнага пахавання (месца, вопратка) маглі змяшчацца ў тэстаментах. Ускладненне канфесійнай структуры грамадства паўплывала на дыферэнцыяцыю могілак, якія замацоўваліся за католікамі, уніятамі, праваслаўнымі. Сацыяльная і канфесійная палярызацыя грамадства магла прыводзіць да парушэння пахавальных традыцый, што бачна на прыкладзе Іасафата Кунцэвіча. Некропалі маглі пераходзіць ад адной канфесіі да другой, што суправаджалася сутыкненнямі. Спусташальная вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654–1667 гг. разам са спадарожнымі рабаўніцтвам, голадам і эпідэміямі прыводзілі да скарачэння насельніцтва Полацка і да змен у яго тапаграфіі, што прыводзіла да заняпаду старых і з’яўлення новых могілак.

Чараўко, В.У. Пахавальныя помнікі Полацка ХIV–ХVIII стст.

Чараўко В.У. Пахавальныя помнікі Полацка ХIV–ХVIII стст.Артыкул: Чараўко, В. У. Пахавальныя помнікі Полацка ХIV–ХVIII стст. / В. У. Чараўко // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия А. Гуманитарные науки. — 2019. — № 1. — С. 129–135.

Анатацыя: Артыкул прысвечаны пахавальным помнікам Полацка ХIV–ХVIII стст. У пазначаны перыяд насельніцтва Полацка хавала памерлых унутры цэркваў, на некропалях каля храмаў і на могілках, сувязь якіх з культавымі пабудовамі не ўстаноўлена (культавыя пабудовы або невядомы нам, або адсутнічалі). Пахаванне ўнутры царквы сведчыла аб высокім сацыяльным статусе памерлага. Некропалі каля манастырскіх храмаў выкарыстоўваліся для пахавання не толькі манахаў, але і свецкіх асоб. Развіццё могілак Полацка як элемента тапаграфічнай структуры горада звязана з яго тэрытарыяльным і планіровачным развіццём. Пераважная большасць пахаванняў з’яўляецца безынвентарнай, што характэрна і для сельскіх могільнікаў ХIV–ХVIII стст.

Старонкі