Фільм: Брэсцкая унія (унія праваслаўнай і каталіцкай цэркваў)

Від: Дакументальны

Характарыстыка: Фільм з дакументальнага цыкла «Гісторыя пад знакам «Пагоні» («Белсат»). У другой палове XVI ст. у Вялікім княстве Літоўскім у чарговы раз загаварылі пра магчымасць уніі паміж праваслаўнай царквой і каталіцкім касцёлам. Пытанне гэтае ўздымалася не першы раз, бо само становішча ВКЛ на разломе усходне-праваслаўнай і заходне-каталіцкай цывілізацыямі вымагала асаблівай пільнасці для прадухілення расколу грамадства. Праваслаўная царква ў XVI ст. перажывала глыбокі крызіс, звязаны з заняпадам узятага туркамі Канстанцінопаля — інтэлектуальнага цэнтра ўсходняга хрысціянства. Акрамя таго, праваслаўе выкарыстоўвалася суседняй Маскоўскай дзяржавай як падстава для войнаў з ВКЛ. Каталіцкі касцёл таксама знаходзіўся ў крызісе, праявай чаго была Рэфармацыя. Аб’яднанне сіл супраць пратэстанцкіх плыняў магло б быць выгодным і дзяржаве, і абодвум канфесійным плыням.

Фільм: Лаўрэнцій Зізаній

Від: Дакументальны

Характарыстыка: Фільм з дакументальнага цыкла «Гісторыя пад знакам «Пагоні» («Белсат»). Лаўрэнцій Зізаній быў гуманістам і асветнікам у часы контррэфармацыі. Гуманіст, асветнік... Наколькі гэтыя словы гучаць мілей і прыемней, чым тэрміны адносна дзеячоў контррэфармацыі: рэлігійны фанатык, непрымірымы барацьбіт і гэтак далей. Ад першых словаў вее дабрынёй, цярпімасцю. А другія нясуць нянавісць.

Фільм: Пётр Скарга

Від: Дакументальны

Характарыстыка: Фільм з дакументальнага цыкла «Гісторыя пад знакам «Пагоні» («Белсат»). Пётр Скарга стаў сапраўднай знаходкай для каталіцкага касцёла. Выдатны палеміст і аратар, ён заўжды перамагаў у дыспутах. Паляк паводле паходжання і непахісны каталік паводле перакананняў, Скарга з’яўляўся сябрам ордэна езуітаў. Лёсам яму было наканавана апынуцца ў самым віры палітычнага і рэлігійнага жыцця Рэчы Паспалітай.

Фільм: Леў Сапега

Від: Дакументальны

Характарыстыка: Фільм з дакументальнага цыкла «Гісторыя пад знакам «Пагоні» («Белсат»). Леў Сапега — адзін з самых вядомых дзяржаўных дзеячаў за ўсю гісторыю Беларусі. Яго жыццё — прыклад служэння сваёй Радзіме, самаадданасці і самаахвярнасці. Ён мяняў рэлігіі, але заставаўся патрыётам Вялікага княства Літоўскага і захоўваў вернасць старабеларускай мове. Артымаўшы адукацыю ў Нясвіжскай школе Мікалая Радзівіла Чорнага і Лейцпцыгскім універсітэце, малады магнат у 1580 г. паступае на службу пісарам вялікага князя і караля. Але не пяро, а меч даводзіцца трымаць яго руцэ — Леў Сапега ўдзельнічае ў паходзе супраць маскоўскіх войскаў. Сам Стэфан Баторый адзначыў мужнасць юнака ў бітвах пад Псковам.

У 1581 г. Леў Сапега займае пасаду вялікага пісара літоўскага. Менавіта ў час працы ў Канцылярыі ВКЛ ён становіцца вопытным палітыкам. Яго настаўнікам быў канцлер Астафій (Астафей) Валовіч. Неўзабаве Леў Сапега быў накіраваны ў Рускае царства, каб пацвердзіць мірнае пагадненне пасля смерці Івана IV. З місіяй ён справіўся, праявіўшы дыпламатычныя здольнасці, таму вярнуўся ў ВКЛ ужо не вялікім пісарам, а падканцлерам.

Фільм: Казімір Лышчынскі

Від: Дакументальны

Характарыстыка: Фільм з дакументальнага цыкла «Гісторыя пад знакам «Пагоні» («Белсат»). Прадстаўнік старадаўняга шляхецкага роду, Казімір Лышчынскі атрымаў бліскучую адукацыю у езуіцкім калегіуме і Кракаўскім універсітэце. Таленавіты юнак уступіў у ордэн езуітаў і з часам заняў пасаду прарэктара Берасцейскага калегіума. Неўзабаве ён пакінуў кар’еру, каб кінуць выклік касцёлу. У сваім маёнтку Казімір Лышчынскі напісаў трактат «Аб неіснаванні Бога». Гэта быў арыгінальны філасофскі твор, у якім аўтар адмаўляў рэлігійную сутнасць свету і сцвярджаў, што прырода развіваецца па сваіх натуральных законах. Вера ў Бога, як лічыў Лышчынскі, з’яўляецца выключна вынікам чалавечай фантазіі.

Казімір Лышчынскі адмаўляў панаванне царквы, марыў аб свеце без улады і народах без гаспадароў. Галоўнае — лічыў ён — не звышнатуральны розум, а розум звычайнага чалавека. Ён не імкнуўся да ваяўнічага атэізму — ён з’яўляўся філосафам, якога цікавіла ісціна. Але часы рэлігійнага цемрашальства не спрыялі інтэлектуальнай свабодзе. Па даносу суседа Казімір Лышчынскі быў схоплены і зняволены.

Фільм: Стэфан Баторый

Від: Дакументальны

Характарыстыка: Фільм з дакументальнага цыкла «Гісторыя пад знакам «Пагоні» («Белсат»). Са смерцю Жыгімонта ІІ Аўгуста дынастыя Ягелонаў перарвалася. Многія магнаты маглі б і хацелі б прапанаваць на трон свайго прадстаўніка. Але ніводзін магнацкі род не хацеў дапускаць узвышэння супернікаў. Таму на пасад пачалі запрашаць чужынцаў — людзей, якія не ведалі ў Рэчы Паспалітай нікога і таму нікому не аддавалі перавагі.

Пасля смерці Жыгімонта Аўгуста і ўцёкаў Генрыха Валуа Рэч Паспалітая становіцца перад чарговым выбарам манарха. Дзяржаве неабходны манарх-военачальнік, мудры дзеяч, які здолеў бы завяршыць спусташальную вайну з Рускай дзяржавай. Такім чалавекам становіцца князь Трансільваніі Стэфан Баторый (Іштван Батары). Новы вялікі князь абяцаў сам узначаліць войска і вярнуць усе занятыя Іванам IV землі. Слова сваё ён стрымаў. 30 жніўня 1579 г. пасля трох тыдняў аблогі быў вызвалены Полацк. Праз год ваенныя дзеянні былі перанесены на землі Маскоўскай дзяржавы. Войска Рэчы Паспалітай захапіла Вялікія Лукі і ўзяло ў аблогу Пскоў. Іван IV пачынае перамовы аб міры.

Фільм: Астафій Валовіч

Від: Дакументальны

Характарыстыка: Фільм з дакументальнага цыкла «Гісторыя пад знакам «Пагоні» («Белсат»). Гэты манарх выпадкова злучыў у сваёй асобе беларускую і французскую гісторыю. З ім звязвалі свае надзеі магнаты і ВКЛ, і Польшчы. Але Генрых Валуа з большай увагай сачыў за падзеямі на далёкай радзіме, чым дбаў пра дабрабыт новых падданых.

Пасля смерці Жыгімонта ІІ дынастыя Ягелонаў перарвалася. Перад Вялікім княствам Літоўскім і Польскім каралеўствам паўстала пытанне выбара манарха. Погляды большасці магнатаў Рэчы Паспалітай былі скіраваны на Францыю. Перавага аддавалася Генрыху Валуа. Гэтыя планы ледзьве не перакрэсліла Варфаламееўская ноч 1572 г., калі адбылося масавае забойства католікамі некалькіх тысяч гугенотаў. Магнаты Рэчы Паспалітай, у значнай ступені пратэстанты, былі незадаволены гэтым.