Гістарычны слоўнік беларускай мовы. Вып. 15. Катъ — Коречный

Гістарычны слоўнік беларускай мовы. Вып. 15. Катъ - КоречныйКніга: Гістарычны слоўнік беларускай мовы. Вып. 15. Катъ — Коречный / склад.: А. М. Булыка [і інш.] ; рэд. А. М. Булыка. — Мінск : Беларуская навука, 1996. — 310 с.

Характарыстыка: «Гістарычны слоўнік беларускай мовы» — навуковае выданне, што выходзіла на працягу 1982–2017 гг. У ім ўтрымліваецца тлумачэнне слоў, якія ўжываліся ў беларускай літаратурнай мове XIV–XVIII стст. (старабеларускай мове). У слоўніку ўтрымліваецца граматычная характарыстыка слоў, прыводзяцца прыклады іх выкарыстання ў помніках пісьменнасці. Выданне разлічана на тых, хто займаецца вывучэннем мінулага беларускага народа: гісторыкаў мовы і літаратуры, гісторыкаў, этнографаў, прававедаў, краязнаўцаў. Пятнаццаты выпуск «Гістарычнага слоўніка беларускай мовы» ўтрымлівае каля 2 000 слоў на літару «К» ад слова «Катъ» па слова «Коречный» уключна.

Падокшын, С.А. Унія. Дзяржаўнасць. Культура (Філасофска-гістарычны аналіз)

ПадокшынКніга: Падокшын, С. А. Унія. Дзяржаўнасць. Культура (Філасофска-гістарычны аналіз) / С. А. Падокшын. — Мінск : Беларуская навука, 2000. — 111 ст.

Характарыстыка: Прапануемая кніга філосафа і гісторыка Сямёна Аляксандравіча Падокшына — адна з найлепшых работ па канфесійнай гісторыі Беларусі. У ёй зроблена спроба канцэптуальнага аналізу царкоўнай уніі як гістарычнай з’явы, разглядаецца яе палітычны, культуралагічны, філасофскі сэнс, яе ўплыў на грамадскае і духоўнае жыццё беларускага народа. Паказана, што на працягу XIV–XVI стст. у грамадскай практыцы ВКЛ склаліся дзве альтэрнатыўныя мадэлі рэлігійна-царкоўнага жыцця: ліберальная, рэнесансна-гуманістычная, падставай якой з’яўлялася свабода рэлігійнага выбару, верацярпімасць, і кансерватыўная, дзяржаўна-ахоўная, у аснове якой ляжала ідэя уніі, або аб’яднання каталіцтва і праваслаўя. Разглядаюцца ўзаемадзеянне гэтых мадэлей, станоўчыя і адмоўныя вынікі іх рэалізацыі.

Чараўко, В.У. Раскопкі Міхаіла Кусцінскага ў Лепельскім павеце і познесярэдневяковыя курганныя пахаванні Беларускага Падзвіння

Чараўко В.У. Раскопкі Міхаіла Кусцінскага ў Лепельскім павецеАртыкул: Чараўко, В. У. Раскопкі Міхаіла Кусцінскага ў Лепельскім павеце і познесярэдневяковыя курганныя пахаванні Беларускага Падзвіння / В. У. Чараўко // VIII Лепельскія чытанні : матэрыялы навукова-практычнай канферэнцыі, Лепель, 19 кастрычніка 2018 г. / пад рэд. Я. А. Грэбеня. — Мінск : ІВЦ Мінфіна, 2019. — С. 38–46.

Анатацыя: У археалагічнай літаратуры маюцца звесткі аб пяці познесярэдневяковых курганных пахаваннях на тэрыторыі Беларускага Падзвіння. Крытычны разгляд паведамленняў аб іх дазваляе ўпэўнена казаць толькі аб адным такім помніку — кургане з манетай другой паловы ХVI ст. каля в. Забалоцце Лепельскага раёна. Звяртае ўвагу тое, што ў ходзе маштабных даследаванняў найноўшага часу на Беларускім Падзвінні курганных пахаванняў ХIV–ХVIII стст. выяўлена не было. Адзінкавасць курганнага пахавання ХVI ст. каля в. Забалоцце не дазваляе абгрунтавана вылучыць познесярэдневяковыя курганы ў асобную катэгорыю сельскіх пахавальных помнікаў Беларускага Падзвіння ХIV–ХVIII стст. Пры гэтым выпадкі выяўлення познесярэдневяковых курганоў на беларускіх землях увогуле маюць адзінкавы характар. Паказальна, што даціроўка кургана каля в. Забалоцце і храналогія помнікаў, прыналежнасць якіх да познесярэдневяковых курганных пахаванняў пастаўлена пад пытанне, не выходзіць за межы другой паловы ХVI ст.

Весці Акадэміі навук БССР. Серыя грамадскіх навук. — 1978. — № 6

Весці Акадэміі навук Беларускай ССР БССР Серыя грамадскіх навук 1978 № 6Часопіс: Весці Акадэміі навук БССР. Серыя грамадскіх навук. — 1978. — № 6.

Характарыстыка: Весці Акадэміі навук БССР, серыя грамадскіх навук — спецыялізаваны навуковы часопіс, у якім публікаваліся артыкулы па гісторыі, этнаграфіі, мастацтвазнаўству і іншых гуманітарных навуках. Асобная серыя грамадскіх навук была вылучана ў 1956 г. Да гэтага матэрыялы па ўсіх галінах навуковых ведаў выходзілі пад адной вокладкай, і ў адным нумары друкаваліся артыкулы па прыродазнаўчых, медыцынскіх, грамадскіх, сельскагаспадарчых навуках. Сярод гістарычных публікацый пераважалі матэрыялы па гісторыі рэвалюцыйнага руху, камуністычнай партыі і савецкага будаўніцтва. Шэраг матэрыялаў быў ідэалагічна ангажаваны: усяляк падкрэслівалася кіруючая роля партыі ва ўсіх сферах жыцця грамадства (ад калгаснага будаўніцтва да навукова-тэхнічнага прагрэса), прадбачлівасць яе кіраўніцтва, замоўчваліся пралікі. У № 6 Вясцей АН БССР (Серыя грамадскіх навук) за 1978 г. з матэрыялаў гістарычнай, этнаграфічнай, сацыялагічнай тэматыкі змешчаны артыкулы А.М. Сарокіна і М.Я. Стральцова пра рэалізацыю «ленінскага кааператыўнага плана» ў Беларускай ССР, А.І. Залескага пра камуністычную партыю як арганізатара партызанскай і падпольнай барацьбы ў Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, В.К. Бандарчыка, І.М. Браіма і В.М. Бялявінай пра сучасны грамадскі быт і культуру гарадскога насельніцтва БССР, І.В. Палуяна пра змяненне сацыяльна-класавай структуры вясковага насельнітва Беларусі на сучасным этапе (пад сучаснасцю, натуральна, разумееца момант публікацыі), Ф.А. Дронава пра навукова-тэхнічны прагрэс у БССР, а таксама публікацыі іншых даследчыкаў.

Чараўко, В.У. Навуковая камунікацыя археолагаў — даследчыкаў Беларусі ў ХІХ ст.: спецыфіка, формы, развіццё (на прыкладзе вывучэння познесярэдневяковых пахавальных помнікаў Падзвіння)

Чараўко В.У. Навуковая камунікацыя археолагаў - даследчыкаў Беларусі ў ХІХ ст.Артыкул: Чараўко, В. У. Навуковая камунікацыя археолагаў — даследчыкаў Беларусі ў ХІХ ст.: спецыфіка, формы, развіццё (на прыкладзе вывучэння познесярэдневяковых пахавальных помнікаў Падзвіння) / В. У. Чараўко // Устойчивое развитие экономики: международные и национальные аспекты [Электронный ресурс] : электронный сб. статей IV Международной научно-практической online-конференции, Новополоцк, 26 ноября 2020 г. — Новополоцк, 2020. — 1 электрон. опт. диск (CD-ROM). — С. 550–557.

Анатацыя: У канцы ХVIII – сярэдзіне 60-х гг. ХІХ ст. былі зроблены першыя крокі ў археалагічным вывучэнні Беларусі. Яны ўвасобіліся ў зборы інфармацыі аб помніках, іх апісанні і інтэрпрэтацыі, невялікіх раскопках, публікацыі матэрыялаў даследаванняў. У першай палове ХІХ ст. вывучэнне не насіла сістэмнага характару і ажыццяўлялася сіламі даследчыкаў-аматараў. Навуковая камунікацыя паміж імі ажыццяўлялася праз асабістае ліставанне і не была абавязковай. Адкрыцці і напрацоўкі станавіліся вядомымі грамадскасці ў лепшым выпадку праз дзесяцігоддзі, пасля публікацыі кніг.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 10. Прасніца — Пяяць

ЭтымалагічныКніга: Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 10. Прасніца — Пяяць / уклад. Р. М. Малько [і інш.] ; рэд. Г. А. Цыхун. — Мінск : Беларуская навука, 2005. — 325 с.

Характарыстыка: «Этымалагічны слоўнік беларускай мовы» — шматтомнае выданне, якое выходзіць з 1978 г. Ён утрымлівае аналіз беларускіх слоў і мае на мэце даследаванне развіцця лексікі беларускай мовы і яе суадносін з лексікай іншых славянскіх і неславянскіх моў. Вялікая ўвага ўдзяляецца лінгвагеаграфіі слоў, словаўтварэнню, семантычным зрухам. Слоўнік разлічаны на філолагаў, літаратуразнаўцаў, гісторыкаў і ўсіх, хто цікавіцца сувязямі беларускай мовы з іншымі мовамі. Дзясяты том «Этымалагічнага слоўніка беларускай мовы» ўтрымлівае словы на літару «П» ад слова «Прасніца» па слова «Пяяць» уключна.

Чараўко, В.У. Развіццё каменных надмагілляў Беларускага Падзвіння ХIV–ХVIII стст.

Чараўко В.У. Развіццё каменных надмагілляў Беларускага ПадзвінняАртыкул: Чараўко, В. У. Развіццё каменных надмагілляў Беларускага Падзвіння ХIV–ХVIII стст. / В. У. Чараўко // Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў : зб. навук. арт. Вып. 2 / гал. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2021. — С. 744–746.

Анатацыя: Адметнасцю сельскіх познесярэдневяковых могілак Беларускага Падзвіння з’яўляюцца каменныя надмагіллі. Яны характэрны менавіта для сельскіх могілак і не сустракаюцца на гарадскіх некропалях, што ўказвае на народную традыцыю іх вырабу. Каменныя надмагіллі дайшлі да нас не ў тым выглядзе, у якім былі створаны. Яны часткова схаваны пад дзёранам, часткова парушаны людзьмі і дрэвамі.

Археалагічнае вывучэнне шэрагу могілак ХIV–ХVIII стст. дазваляе казаць аб развіцці каменных надмагілляў у межах пазначанага перыяду. Для ХIV–ХVI стст. былі характэрны надмагіллі як у выглядзе суцэльных валунных вымастак, так і ў выглядзе абкладак магілы па перыметры. Не пазней за ХVI ст. з’явіліся каменныя надмагільныя крыжы. У ХVII–ХVIII стст. вымасткі зніклі, абкладкі працягнулі існаваць. Пераважна яны вырабляліся з камянёў меншых памераў, што можна патлумачыць імкненнем да змяншэння высілкаў.

Старонкі