Назва: Вайцяховіч, А. В. Развіццё форм і відаў пахавальнага абраду на тэрыторыі Полацкай зямлі ў Х–ХІІ стст. : аўтарэф. дыс. … канд. гіст. навук : 07.00.06 — археалогія / А. В. Вайцяховіч ; Інстытут гісторыі НАН Беларусі. — Мінск, 2011. — 27 с.

Вывучэнне пахавальнага абраду дае ўяўленне аб дэмаграфіі, этнічных, сацыяльна-эканамічных і ідэалагічных працэсах, якія адбываліся ў старажытных грамадствах. Адсутнасць альбо недахоп інфармацыі пісьмовых крыніц аб пахавальных традыцыях старажытнасці дапаўняюць і канкрэтызуюць археалагічныя крыніцы. Яны адлюстроўваюць такія элементы пахавальнага абраду, як падрыхтоўка памерлага да пахавання, канструкцыю магілы, размяшчэнне пахавання і інвентару, надмагільнае збудаванне. Даследаванні курганных могільнікаў, што праводзіліся з XIX ст. і былі найбольш маштабнымі ў 60–80-я гг. ХХ ст., дазволілі вылучыць пахавальны інвентар і пахавальныя традыцыі асобных славянскіх плямёнаў ва Усходняй Еўропе. Гэтыя працы галоўным чынам разглядалі пахавальны абрад у кантэксце развіцця этнічных узаемаадносін. Назапашаны матэрыял дазваляе вылучыць і іншыя накірункі вывучэння развіцця пахавальнага абраду.

Артыкул: Чараўко, В. У. Характарыстыка пахаванняў ранняга новага часу ўнутры Дабравешчанскай царквы ў Віцебску / В. У. Чараўко, Т. С. Бубенька // Беларускае Падзвінне: вопыт, методыка і вынікі палявых і міждысцыплінарных даследаванняў : зб. артыкулаў V Міжнар. навук. канф., Полацк, 15–16 красавіка 2021 г. / Полац. дзярж. ун-т ; пад агульн. рэд. А. І. Корсак (адк. рэд.), В. У. Чараўко, У. Я. Аўсейчыка. — Наваполацк : Полац. дзярж. ун-т, 2021. — С. 91–94.

Анатацыя: Дабравешчанская царква ў Віцебску, пабудаваная ў ХII ст., у ранні новы час выкарыстоўвалася для ажыццяўлення пахаванняў. Т.С. Бубенька было адкрыта 29 пахаванняў ХVII ст., размешчаных пад падлогай храма. З улікам знаходак асобных касцей агульная колькасць пахаваных склала не менш 33 чалавек. Пахаванні ў Дабравешчанскай царкве адрозніваюцца багатым і разнастайным інвентаром (дэталямі вопраткі, прадметамі культу асабістага выкарыстання, упрыгажэннямі), што ўказвае на высокі сацыяльны і маёмасны статус пахаваных.

Назва: Клімаў, М. В. Вясковыя паселішчы ў акрузе Полацка Х — сярэдзіны ХVI ст. : аўтарэф. дыс. … канд. гіст. навук : 07.00.06 — археалогія / М. В. Клімаў ; Інстытут гісторыі НАН Беларусі. — Мінск, 2005. — 20 с.

Характарыстыка: Неўмацаваныя вясковыя паселішчы сярэдневяковага перыяду на Беларусі пачалі актыўна вывучацца з 1970-х гг., а сельская акруга Полацка — з другой паловы 1980-х гг. У дысертацыі, прысвечанай вясковым паселішчам, вырашаюцца пытанні характару рассялення ў акрузе Полацка, класіфікацыі і асаблівасцей развіцця сельскіх пасяленняў, узаемаўплыву вясковых паселішчаў і горада. Даследаванне ахоплівае значны храналагічны перыяд: Х–ХVI стст. Яно грунтуецца на археалагічных, дакументальных, картаграфічных, этнаграфічных і айканімічных крыніцах.

М.В. Клімавым упершыню дано навуковае абгрунтаванне паняцця «акруга Полацка», акрэслена бліжняя і дальняя акругі горада. Зроблена рэканструкцыя сістэмы і тыпаў рассялення ў акрузе Полацка з Х да сярэдзіны ХVI ст., вылучаны гнёзды помнікаў і праведзена іх суаднясенне з тэрытарыяльнымі абшчыннымі структурамі. Упершыню дана рэканструкцыя планіроўкі і забудовы феадальнай сядзібы неўмацаванага тыпу, прыведзены асноўныя характарыстыкі яе матэрыяльнай культуры і параўнанне з матэрыяльнай культурай такіх помнікаў, як сяло, феадальная сядзіба замкавага тыпу, горад.

Назва: Дук, Д. У. Матэрыяльная культура насельніцтва Полацка XVI–XVIII стст. (па выніках археалагічнага вывучэння) : аўтарэф. дыс. … канд. гіст. навук : 07.00.06 — археалогія / Д. У. Дук ; Інстытут гісторыі НАН Беларусі. — Мінск, 2004. — 23 с.

Характарыстыка: Да 1980-х гадоў айчынная археалогія практычна не вывучала аб’екты, створаныя пасля старажытнарускага («княжацкага») часу. Матэрыяльная культура позняга сярэдневякоўя і новага часу атрымала даволі абмежаванае асвятленне ў гістарыяграфіі. Назапашванне археалагічнага матэрыялу ХVI–ХVIII стст. з археалагічных раскопак дало магчымасць даследаваць развіццё рамяства і ўмовы жыцця насельніцтва Полацка ў ХVI–ХVIII стст., вызначыць асаблівасці матэрыяльнай культуры палачан, прасачыць дынаміку распаўсюджвання культурных навацый у побытавай культуры. У дысертацыі ў навуковае абарачэнне ўведзена вялікая колькасць груп археалагічных крыніц. У матэрыяльнай культуры палачан упершыню прапанаваны падзел на этапы развіцця мастацкіх стыляў Рэнесанса, маньерызма, барока і класіцызма. Праведзена атрыбуцыя геральдычных выяў з кафлі, што дазволіла лакалізаваць размяшчэнне ў Полацку шэрагу феадальных сядзіб прадстаўнікоў полацкага патрыцыяту і шляхты. Сістэматызаваны і апрацаваны масавыя катэгорыі ганчарнай вытворчасці (архітэктурна-дэкаратыўная кераміка, посуд, дробныя керамічныя групы), кавальскія і ювелірныя вырабы, рэчы са шкла, дрэва, скуры, каменю і косці. Праведзена рэканструкцыя побыту асноўных сацыяльных груп насельніцтва ХVI–ХVIII стст.

Часопіс: Весці Акадэміі навук БССР. Серыя грамадскіх навук. — 1979. — № 1.

Характарыстыка: Весці Акадэміі навук БССР, серыя грамадскіх навук — акадэмічны часопіс, у якім публікаваліся матэрыялы па гісторыі, археалогіі, этнаграфіі і іншых гуманітарных навуках. Адмысловая серыя грамадскіх навук паўстала ў 1956 г. Да гэтага публікацыі па грамадскіх, фізіка-матэматычных, прыкладных навуках друкаваліся разам, без падзелу на серыі. У № 1 Вясцей АН БССР (Серыя грамадскіх навук) за 1979 г. з матэрыялаў гістарычнай тэматыкі змешчаны артыкулы Г.І. Гарэцкага пра вытокі беларускай савецкай навукі, У.К. Касько пра развіццё этнаграфіі і фалькларыстыкі ў Беларусі ў 1917–1940 гг., В.С. Вяргей пра работу краязнаўчых арганізацый па археалагічнаму вывучэнню БССР у 1920-я гг., Н.В. Каменскай пра мерапрыемствы савецкай улады па арганізацыі вышэйшай адукацыі ў Беларусі ў 1917–1920 гг., а таксама публікацыі іншых даследчыкаў. Да 50-гадовага юбілея Акадэміі навук БССР у нумары надруавана вытрымка з пастановы Цэнтральнага Выканаўчага Камітэта і Савета Народных Камісараў БССР аб рэарганізацыі Інстытута беларускай культуры ў Беларускую Акадэмію навук.

Артыкул: Чараўко, В. Альтэрнатыўныя гісторыі / В. Чараўко // Маладосць. — 2017. — № 5. — С. 127–131.

Анатацыя: Гэта не навуковы артыкул, а падборка студэнцкіх «перлаў». У 2017 г. у літаратурна-мастацкім часопісе «Маладосць» з’явілася рубрыка «ГістФакт», напоўніць якую запрасілі выкладчыкаў і студэнтаў гістарычных факультэтаў Беларусі. Так і пабачыла свет частка калекцыі смешных памылак, збіраць якую я пачаў ці не з першага дня працы. Студэнцкія «перлы» — не шараговыя апіскі ці агаворкі. Гэта такія памылкі, якія надаюць тэксту новыя сэнсавыя адценні, спараджаюць нечаканыя асацыяцыі, малюючы цэлы ўяўны сусвет. У выпадку студэнта-гісторыка — альтэрнатыўную гістарычную рэальнасць.

Кніга: Полацкі музейны штогоднік : зборнік навуковых артыкулаў за 2014 г. / уклад. Т. У. Явіч. — Полацк : [Нацыянальны Полацкі гісторыка-культурны музей-запаведнік], 2015. — 312 с. ; іл.

Характарыстыка: «Полацкі музейны штогоднік» — зборнік навуковых артыкулаў, што выдаваўся Нацыянальным Полацкім гісторыка-культурным музеем-запаведнікам (НПГКМЗ) у 2010–2015 гг. У ім друкаваліся артыкулы навуковых супрацоўнікаў НПГКМЗ, матэрыялы штогадовых канферэнцый на базе музея-запаведніка, а таксама публікацыі, тэматычна звязаныя з гісторыяй матэрыяльнай культуры Полацка. У пятым «Полацкім музейным штогодніку» (за 2014 г.) змешчаны артыкулы І.У. Магалінскага пра прадметы пісьменства з каляровых металаў Х–XVII стст. (у зборах НПГКМЗ), І.Л. Калечыц пра графіці другой паловы XVI–XVIII ст. у Спаса-Праабражэнскай царкве Спаса-Еўфрасіннеўскага манастыра, В.У. Галубовіча пра зладзейства ў Полацку ХVII ст. па матэрыялах полацкіх магістрацкіх кніг, І.А. Бортніка пра праблему ўзаемаадносін дзяржавы і царквы ў сацыяльна-палітычнай думцы Рэчы Паспалітай пачатку ХVII ст., М.М. Баўтовіча пра іерархаў Полацкай праваслаўнай епархіі XVII ст., А.А. Салаўёва пра археалагічныя работы ў гістарычнай частцы Полацка, а таксама шэраг іншых публікацый.